12 мая 2025

Steril zonalarda HEPA-filtrlardan foydalanish: tibbiyot muassasalari va farmatsevtikalar ishlab chiqarishda

  1. Kirish

  2. HEPA-filtrlar nima va ular qanday ishlaydi?

  3. Tibbiyot muassasalarida qo‘llanilishi

  4. Farmatsevtika ishlab chiqarishida HEPA-filtrlardan foydalanish

  5. Laminarl oqimlar va HEPA-filtrlar

  6. HEPA-filtrlardan foydalanishda uchraydigan xatoliklar

  7. HEPA-filtrlarni texnik xizmat ko‘rsatish va monitoring qilish

  8. Xulosa

1 Kirish

Steril zonalardagi, masalan, operatsion xonalar, farmatsevtika laboratoriyalari va omborlardagi havo sifati juda muhim ahamiyatga ega. Bu yerda xatolarga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi: hatto eng kichik havo ifloslanishi infeksiyalarga, mahsulotning nuqsonli chiqishiga yoki ishlab chiqarish jarayonining buzilishiga olib kelishi mumkin. HEPA (High Efficiency Particulate Air) filtrlari bunday obyektlar uchun majburiy standart bo‘lib, 0.3 mikron o‘lchamdagi zarrachalarni 99.97% gacha ushlab qolish imkonini beradi. Ammo nima uchun ularning qo‘llanilishi shunchalik muhim va ularni qanday qilib ventilyatsiya tizimiga to‘g‘ri integratsiya qilish kerak? Keling, bosqichma-bosqich ko‘rib chiqamiz.

2 HEPA-filtrlar nima va ular qanday ishlaydi?

HEPA-filtrlar o‘zaro o‘ralgan tolalardan tashkil topgan murakkab tuzilishga ega bo‘lib, ular quyidagilarni ushlab qoladi:

• Chang.
• Bakteriyalar.
• Viruslar.
• Steril zonalarda ruxsat etilmaydigan boshqa mayda zarrachalar.

Filtrlashning asosiy mexanizmlari:

  1. Interseptsiya – zarrachalar filtr tolalari tomonidan ushlanadi.

  2. Impaktsiya – yirik zarrachalar tolalarga urilib, ushlab qoladi.

  3. Diffuziya – juda mayda (nano) zarrachalar to‘g‘ri yo‘nalishdan og‘ib, filtrda cho‘kadi.

3 Tibbiyot muassasalarida qo‘llanilishi

Tibbiyot muassasalarida ayniqsa quyidagi zonalarda yuqori darajadagi steril muhit talab qilinadi:

• Operatsion bloklar.
• Reanimatsiya bo‘limlari.
• Diagnostika laboratoriyalari.

Bunday joylarda HEPA-filtrlar havo orqali yuqadigan infeksiyalardan bemorlar va tibbiyot xodimlarini himoya qiladi. HEPA-filtrlar bilan jihozlangan operatsion xonalar operatsiyadan keyingi asoratlarga sabab bo‘luvchi patogenlarning kirib kelishini oldini oladi.

4 Farmatsevtika ishlab chiqarishida HEPA-filtrlardan foydalanish

Farmatsevtika sanoati havoning tozaligiga ishlab chiqarishning barcha bosqichlarida qat’iy talab qo‘yadi:

• Faol moddalarni ishlab chiqarish.
• Tayyor mahsulotni qadoqlash.
• Dori vositalarini saqlash.

HEPA-filtrlar preparatlarning samaradorligini pasaytirishi yoki brak chiqishiga sabab bo‘ladigan zarrachalarning kirib kelishini oldini oladi. Bundan tashqari, ular GMP (Good Manufacturing Practice) xalqaro standartlariga muvofiqligini ta’minlaydi.

5 Laminarl oqimlar va HEPA-filtrlar

HEPA-filtrlar ko‘pincha laminarl havo oqimlari bilan birga qo‘llaniladi. Bunday oqimlar havo harakatining yo‘nalishini nazorat qilib, turbilensiyasiz muhitni ta’minlaydi. Bu ayniqsa quyidagi hollarda muhim:

• Operatsion xonalar.
• Steril laboratoriyalar.
• Vaksina ishlab chiqarish.

Laminarl oqimlar ifloslanishlarga qarshi "to‘siq" hosil qiladi, HEPA-filtrlar esa ichki havo tozaligini saqlaydi.

Toshkentdagi biologik preparatlar laboratoriyasida HEPA-filtrlar bilan laminarl oqimlardan foydalanish namunalarni ifloslanishdan saqlab qoldi.

O‘zbekiston Respublikasining normativ talablari

HEPA-filtrlar quyidagi hujjatlar asosida tartibga solinadi:

• SanPiN 0184-04 – ventilyatsiya tizimlariga qo‘yiladigan sanitariya-gigiyena talablarini belgilaydi.
• SNIP 41-01-2003 – maxsus talablarga ega obyektlar uchun ventilyatsiya tizimlarini loyihalash me’yorlarini o‘rnatadi.

Mazkur standartlarga rioya qilish tibbiyot va farmatsevtika obyektlarini litsenziyalash uchun zarur.

6 HEPA-filtrlardan foydalanishda uchraydigan xatoliklar

  1. Noto‘g‘ri filtr tanlash – mos kelmaydigan filtr sinfi tizim samaradorligini pasaytiradi.

  2. Vaqtida almashtirmaslik – ifloslangan filtrlar ventilyatsiyaga ortiqcha yuk bo‘lib, ishlashni susaytiradi.

  3. Noto‘g‘ri o‘rnatish – noto‘g‘ri joylashgan filtrlar ifloslanish kirib kelishiga olib kelishi mumkin.

7 HEPA-filtrlarni texnik xizmat ko‘rsatish va monitoring qilish

Tizimning samaradorligini saqlab qolish uchun zarur:

• Filtr holatini muntazam tekshirish.
• Ishlab chiqaruvchi tavsiyasiga ko‘ra almashtirish.
• Havo bosimini nazorat qilish – tizimga ortiqcha yuk tushmasligi uchun.

8 Xulosa

HEPA-filtrlar – steril zonalar uchun zamonaviy ventilyatsiya tizimlarining ajralmas qismi hisoblanadi. Ularning to‘g‘ri qo‘llanilishi bemorlar, xodimlar va mahsulot xavfsizligini ta’minlab, sifat standartlariga mos kelishini kafolatlaydi. HEPA-filtrlarni ventilyatsiya tizimlariga integratsiya qilish – bu obyekt ishonchliligi va uzoq muddatli ishlashga qaratilgan investitsiyadir.

Agar siz HEPA-filtrlardan foydalangan holda zamonaviy yechimlarni joriy qilmoqchi bo‘lsangiz, bizning jamoamiz loyihalashdan tortib texnik xizmat ko‘rsatishgacha bo‘lgan to‘liq xizmatlar paketini taklif etishga tayyor.