14 мая 2025

PM2.5 nima: o‘limga olib keluvchi kichik zarracha

Picture background

1 / 8 — PM2.5 nima: o‘limga olib keluvchi kichik zarracha

  • PM2.5 — bu diametri 2,5 mikrometrgacha bo‘lgan zarrachalar bo‘lib, inson sochining qalinligidan 30 barobar kichikdir.

  • Ular ko‘zga ko‘rinmas, ammo o‘pkaga chuqur kirib, qon aylanish tizimiga o‘tadi.

  • Har bir nafas minglab zarrachalarni o‘z ichiga olishi mumkin.

O‘lchamlar taqqoslanishi:

  • Inson sochi: ~70 mkm

  • Ko‘rinadigan chang: ~10 mkm

  • PM2.5: ≤2.5 mkm

  • Qizil qon hujayralari: ~7 mkm

  • Bakteriyalar: ~2 mkm

2 / 8 — Kim xavf ostida: hech kim himoyalanmagan

  • Bolalar — o‘sayotgan o‘pka va immun tizimi sababli zaif.

  • Qariyalar — organizmning zaiflashganligi tufayli ko‘proq ta’sirchan.

  • Homilador ayollar — zarrachalar platsenta orqali homilaga o‘tadi.

  • Surunkali kasalliklari borlar — kasalliklarining kuchayishi mumkin.

  • Boshqalar — organizmda zararli moddalar to‘planadi.

3 / 8 — Organizmning buzilishi: tizimli zarba

  • O‘pka: astma, yallig‘lanish, surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi (SO‘OK), saraton.

  • Yurak: aritmiya, yurak xuruji, qon bosimi oshishi.

  • Miya: insult, xotira yomonlashuvi, depressiya.

  • Immun tizimi: surunkali yallig‘lanish, autoimmun reaksiyalar.

  • Reproduktiv tizim: bepushtlik, homiladorlikdagi asoratlar.

4 / 8 — Har kungi zahar dozasi: statistika

  • Har yili 7 million erta o‘lim.

  • Iflozlangan shaharlarda umr davomiyligi 2–5 yilga qisqaradi.

  • PM2.5 ta’siri ostida COVID-19 dan o‘lim xavfi 15% ga oshadi.

  • Yer yuzidagi aholi 90% ifloslangan havo bilan nafas oladi.

5 / 8 — Ko‘rinmas kirish: zarrachalarning yo‘li

  • Nafas olish → o‘pka alveolalari

  • Qon aylanish tizimiga o‘tish → butun tana bo‘ylab tarqalish

  • Gemoensefalik to‘siq orqali → miyaga kirish

  • Platsenta orqali → homilaga ta’sir

  • Organlarga kirish → surunkali yallig‘lanish

6 / 8 — Himoya: ehtiyot choralar

  • Havoni tozalash (HEPA-filtrlar).

  • Toza havo davrida xonani shamollatish.

  • PM2.5 ni ushlovchi niqoblar ni yuqori ifloslanish davrida taqish.

  • Havo sifatini monitoring qilish.

  • Immunitetni mustahkamlash.

7 / 8 — Toza havo — yashash huquqi

  • Iflozlanish — zamonaviy davrning sokin qotili.

  • PM2.5 dan himoya oilalar uchun ustuvor bo‘lishi kerak.

  • Toza havoga investitsiya — bu sog‘liq uchun investitsiyadir.